童装回收 回收童装 上海童装回收 回收品牌童装库存
| Джеймс Клерк Максвелл | |
| а?ылш. James Clerk Maxwell | |
 | |
| Ту?ан к?н? | 百度 四、长远意义工业遗产作为城市原有工业活动的重要记忆以及未来社会生活的载体之一，在展示城市文化个性、拓展城市空间结构、提升城市生活品质、构建城市宜居环境、推进城市有机更新等方面发挥着重要作用。 |
|---|---|
| Ту?ан жер? | |
| ?айтыс бол?ан к?н? | |
| ?айтыс бол?ан жер? | |
| ?ылыми аясы | |
| Ж?мыс орны |
Абердин университет? |
| Альма-матер | |
| ?ылыми жетекш? | |
| Ата?ты ш?к?рттер? |
Джордж Кристал |
| ?олта?басы |
|
Джеймс Клерк Максвелл (а?ылш. James Clerk Maxwell; 13 ш?лде 1831 жыл, Эдинбург, Шотландия — 5 ?араша 1879 жыл, Кембридж, Англия) — а?ылшын физиг?, классикалы? электродинамиканы жасаушы, статистикалы? физиканы? нег?з?н салушыларды? б?р?. Лондон корольд?к ?о?амыны? м?шес? (1860). Эдинбург (1847 — 50) ж?не Кембридж (1850 — 54) университеттер?нде о?ы?ан. Кавендиш лабораториясын (1871 жылдан оны? директоры) ?йымдастыр?ан. Максвеллд?? нег?зг? ?ылыми е?бектер? электромагнетизм, газдарды? кинетикалы? теориясы, оптика, серп?мд?л?к теориясы, т.б. к?птеген м?селелерге арналды. Оны? ал?аш?ы зерттеулер?н?? б?р? зат т?с?н к?руд?? физиологиясы мен физикасы ж?не колориметрия ж?н?ндег? е?бектер? болды (1852 — 72). Максвелл диск?с? деп атал?ан т?ст? санды? т?рде ?рнектеуге арнал?ан ал?аш?ы приборды жасады. Сатурн са?иналары б?р-б?р?мен байланыспа?ан ?атты б?лшектерден т?р?анда ?ана орны?ты бола алатынды?ын д?лелдед? (1857 — 59); Максвелл Фарадей идеясын дамыта отырып, электро-магнитт?к ?р?с теориясын (Максвелл те?деу?) т?жырымдады; ы?ысу тогы туралы т?с?н?кт? енг?зд?; электромагнитт?к тол?ынны? болатынды?ын алдын ала айтты; жары?ты? электромагнитт?к таби?аты туралы т?жырым жасады. Статистикалы? ?лест?р?луд? (кей?н Максвелл ?лест?р?лу? деп аталды) ?ылыми т?р?ыдан д?лелдед?. Газдарды? т?т?ырлы?ын, диффузиясын ж?не жылу ?тк?зг?шт?г?н зерттед?. Оптикадан (Максвелл эффект?с?), серп?мд?л?к теориясынан (Максвелл теоремасы, Максвелл — Кремона диаграммасы), термодинамикадан, физика тарихынан, т.б. е?бектер жазды.
Мансабы
[??деу | ?айнарын ??деу]- Ал?ашында Эдинбург академиясында, Эдинбург университет?нде (1847-1850 жылдары), содан кей?н Питерхауз Кембридж университет?нде (1850-1854 жылдары) ж?не Тринити-колледж?нде о?ыды.
- 1855 жылы Тринити-колледж? совет?н?? м?шес? болды.
- 1856-1860 жылдары Абердин университет?н?? Маришал-колледж?н?? натурал философия профессоры болды.
- 1860 жылдан бастап Лондон университет?н?? Кингз-колледж?ндег? физика ж?не астрономия кафедрасыны? ме?геруш?с? болды.
- 1871 жылы Кембридж университет?нде т?ж?рибел?к физика кафедрасын бас?арды. Ол 1874 жылды? 16 маусымында ашылып, Кавендишт?? атымен атал?ан ?ылыми-зерттеу зертханасын ?йымдастырды.
?ылыми е?бектер?
[??деу | ?айнарын ??деу]?з?н?? ал?аш?ы ?ылыми ж?мысын Максвелл мектеп ?абыр?асында орындады, ол овал фигураларды сызуды? ?арапайым ?д?с?н ойлап тапты. Б?л ж?мыс Корольды? ?о?амны? отырысында баяндалып, оны? ?Е?бектер?нде? басылып шы?ты. Максвелл Тринити-колледж? ке?ес?н?? м?шес? бол?ан уа?ытта т?стер теориясы бойынша т?ж?рибе жасаумен айналыс?ан ж?не де Юнг теориясыны? ?р? Гельмгольцты? нег?зг? ?ш т?с теориясыны? жал?астырушы болды. Т?стерд? араластыру бойынша жаса?ан т?ж?рибелер?нде Максвелл айры?ша ??рал – зырылдауы?ты пайдаланды, оны? диск? секторлар?а б?л?н?п, т?рл? т?стерге боялды (Максвелл диск?). Зырылдауы?ты жылдам айналдыр?анда т?стер араласады: егер диск т?стер спектр? орналасуы бойынша боял?ан болса, онда ол а? болып к?р?нед?, ал егер де оны? б?р б?л?г?н ?ызыл т?ске, ал ек?нш? б?л?г?н сары т?ске бояса, ол то?сары болып
к?р?нед?; к?к пен сарыны? араласуы жасыл т?ст?? к?р?н?с?н берд?.
1860 жылы Максвелл т?ст? ?абылдау ж?не оптика бойынша жаса?ан ж?мыстары ?ш?н Румфорд медал?мен
марапатталды.
1857 жылы Кембридж университет? Сатурн са?иналарыны? т?ра?тылы?ына арнал?ан е? жа?сы ж?мыс?а бай?ау жариялады. Б?л ??рылымдарды XVII ?асырда Галилей аш?ан болатын, ?р? б?л ??рылымдар та? ?аларлы? таби?атты? ж?мба?ы болды: планета таби?аты белг?с?з заттан т?ратын ?ш т?тас концентрл? са?иналармен ?оршал?ан болып к?р?нд?. Лаплас оларды? ?атты бола алмайтынды?ын д?лелдед?. Математикалы? талдау жасау ар?ылы аксвелл оларды? с?йы? та бола алмайтынды?ына к?з жетк?з?п, м?ндай ??рылым тек ?зара байланыспа?ан метеориттерд?? шо?ырынан т?р?ан жа?дайда ?ана т?ра?ты бола алады деген ?орытынды?ы келд?. Са?иналарды? т?ра?тылы?ы оларды? Сатурн?а тартылуы ж?не планета мен метеориттерд?? ?зара ?оз?алысы салдарынан ?амтамасыз ет?лед?. Осы ж?мысы ?ш?н Максвелл Дж. Адамс сыйлы?ын алды.
Максвеллд?? ал?аш?ы ж?мыстарыны? б?р? – газдарды? кинетикалы? теориясына арнал?ан ж?мысы. 1859 жылы ?алым Британды? ?ауымдасты? отырысында молекулаларды? жылдамды? бойынша таралуы туралы (Максвелл таралуы) баяндама жасады. Максвелл газдарды? кинетикалы? теориясын жасап, ?ерк?н жол ж?ру ?зынды?ы? т?с?н?г?н енг?зген ?алым Р. Клаузиусты? к?з?арастарын ары ?арай дамытты. Максвелл газдарды ?йы?тал?ан ке??ст?кте бейберекет т?рде ?оз?алатын, идеал серп?мд? шарлар жина?ыны? ансамбл? т?р?зд? ?арастыру т?с?н?г?н ?станды. Шарларды (молекулаларды) жылдамды?тары бойынша топтар?а б?луге болады, сонымен ?атар стационар к?йде молекулалар саны, оларды? топтан шы?уына да, топ?а ?айта ену?не де ?арамастан т?ра?ты болып ?алады. Осындай ?арастырудан ?б?лшектерд?? жылдамды? бойынша таралуы за?дылы?ы е? к?ш? квадраттар ?д?с? теориясында ба?ыланатын ?ател?ктерд?? таралу за?дылы?ына с?йкес болады, я?ни Гаусс статистикасына с?йкес? деген ?орытынды
туындайды. Максвелл ?з?н?? теориясы нег?з?нде Авогадро за?ын, диффузияны, жылу?тк?зг?шт?кт?, ?шк? ?йкел?ст? т?с?нд?рд?.
1867 жылы термодинамиканы? ек?нш? бастамасыны? статикалы? таби?атын к?рсетт? (?Максвелл ?б?л?с??).
1831 жылы, Максвелл д?ниеге келген жылы, М. Фарадей электромагнитт?к индукцияны? ашылуына ?келген классикалы? т?ж?рибелер жасаумен айналысты. Электр ж?не магнитт?к ??былыстарды? таби?атына ?атысты ек? к?з?арас бол?ан кезе?нен шамамен 20 жыл ?ткен со? Максвелл электр ж?не магнетизмд? зерттеуге к?р?ст?. А.М. Ампер ж?не Ф. Нейман сынды ?алымдар электромагнитт?к к?штерд? ек? массаны? арасында?ы гравитациялы? тартылыс?а ??сас деп ?арастырып, алша? ?сер ету концепциясын ?станды. Фарадей болса, о? ж?не тер?с электр зарядтарын немесе магнитт?к солт?ст?к ж?не о?т?ст?к полюстер?н байланыстыратын к?ш сызы?тары ж?н?ндег? ойды ?станды. К?ш сызы?тары барлы? ?орша?ан ке??ст?кт? (?р?с, Фарадей терминологиясы бойынша) толтырады да магнитт?к ж?не электрл?к ?зара ?серлесуд? туындатады. Фарадейге с?йен?п Максвелл к?ш сызы?тарыны?
гидродинамикалы? ?лг?с?н ??растырды ж?не Фарадейд?? механикалы? ?лг?лер?не с?йкес келет?н электродинамиканы? сол кезде белг?л? бол?ан ?атынастарын математикалы? т?лде ?рнектед?. Осы зерттеуд?? нег?зг? ?орытындылары ?Фарадейд?? к?ш сызы?тары? атты
ж?мысында бейнеленген.
1860-1865 жылдары Максвелл электромагнитт?к ??былыстарды? нег?зг? за?дылы?тарын сипаттайтын те?деулер (Максвелл те?деулер?) ж?йес? рет?нде
??растыр?ан электромагнитт?к ?р?с теориясын жасады: 1-ш? те?деу Фарадейд?? электро-магнитт?к индукциясын б?лд?рд?; 2-ш?с? – ы?ысу тогы т?с?н?г? нег?з?нде Максвеллд?? ?з? аш?ан, магнитоэлектрл?к индукцияны б?лд?рд?; 3-ш?с? – электр м?лшер?н?? са?талу за?ы; 4-ш?с? – магнитт?к ?р?ст?? ??йынды? ?асиет?. Осы ойларды дамыта отырып, Максвелл мынадай ?орытынды?а келд?: магнит ж?не электр ?р?стер?н?? кез келген ?згер?стер? ?орша?ан ке??ст?кт? с?з?п ?тет?н к?ш сызы?тарыны? ?згеру?н туындатуы керек, я?ни ортада таралатын импульстар (немесе тол?ындар) болу керек. Осы тол?ындарды? таралу жылдамды?ы ортаны? магнитт?к ж?не диэлектрикт?к ?т?мд?л?г?не т?уелд? болып, электромагнитт?к б?рл?кт?? электростатикалы? б?рл?кке ?атынасымен аны?талады. Максвелл мен бас?а да зерттеуш?лерд?? деректер? бойынша б?л ?атынас 3,4·1010 см/с шамасын ??райды, ?р? ол б?дан жет? жыл б?рын француз физиг? А. Физо ?лшеген жары? жылдамды?ы шамасына жуы? болды.
1861 жылды? ?азан айында Максвелл Фарадейге ?з?н?? аш?ан жа?алы?ын м?л?мдед?: жары? – ол ?тк?збейт?н ортада таралатын электромагнитт?к ?озу, я?ни электромагнитт?к тол?ындарды? б?р т?р?. Зерттеулерд?? б?л со??ы сатысы Максвеллд?? ?Электромагнитт?к ?р?ст?? динамикалы?
теориясы? атты ж?мысында баяндал?ан, ал оны? электродинамика бойынша жаса?ан ж?мыстарын ?йг?л? ?Электр ж?не магнетизм ж?н?ндег? трактат? шы?армасында ?орытындылады.
Электромагнитт?к ?р?с теориясы ж?не де одан туындайтын электромагнитт?к тол?ындарды? болуы ж?н?ндег? ?орытындылар Максвеллд?? ?м?р с?рген заманында еш?андай т?ж?рибел?к д?лелдемелер? жо? жай ?ана теориялы? жа?дайлар болып ?ал?анды?тан, оны замандастары к?б?нде ?ой ойыны? рет?нде ?абылдады. 1887 жылы нем?с ?алымы Генрих Герц, Максвеллд?? теориялы? ?орытындыларын толы?ымен д?лелдейт?н т?ж?рибе жасады.
?м?р?н?? со??ы жылдары Максвелл Кавендишт?? ?олжазбалы? м?расын баспа?а шы?ару?а дайындаумен айналысты. Ек? ?лкен том 1879 жылды? ?азан айында жары? к?рд?.
Максвелл ?лест?р?лу?
[??деу | ?айнарын ??деу]Максвелл ?лест?р?лу? — молекулаларыны? ?оз?алысы классикалы? механика за?дарына (мысалы, классикалы? идеал газ) ба?ынатын статистикалы? тепе-те?д?кте т?р?ан макроскопиялы? физикалы? ж?йе молекулаларыны? жылдамды?тары бойынша ?лест?р?лу?. Ал?аш рет Джеймс Клерк Максвелл д?лелдеген (1859). Максвелл ?лест?р?лу? бойынша жылдамды? компоненттер? ?х-тен ?х+d?х-ке, ?у-тен ?у+d?у-ке, ж?не ?z-тен ?z+d?z-ке дей?нг? интервалдарда жататын f (?) б?рл?к к?лем?ндег? молекулаларды? ы?тимал саны Максвелд?? ?лест?р?лу функциясымен: , (1) аны?талады, м?нда?ы m — молекула массасы, n — б?рл?к к?лемдег? молекулалар саны. Осы ?рнектен жылдамды?тарыны? абсолютт?к м?н? ?-ден ?+d?-?а дей?нг? интервалда жататын молекула саны да Максвелл ?лест?р?лу? деп аталады ж?не ол мынадай т?рде бер?лед?: dn=F(?)d?= = (2) Ол е? ы?тимал жылдамды? деп аталатын жылдамды?ы кез?нде ?з?н?? максимумына жетед?. Сутег? молекуласы ?ш?н Т=273 К кез?нде ?b=1506 м/с. Температура жо?арыла?ан сайын Максвелл ?лест?р?лу?н?? максимумы (?b) шамасы жо?арылау температуралар?а ?арай ы?ысады. Максвелл ?лест?р?лу? молекулалар арасында?ы ?зара ?серге т?уелд? емес ж?не классиклы? сипаттама м?мк?н бол?ан жа?дайда тек газдар ?ш?н ?ана емес, с?йы?ты?тар ?ш?н де орындалады. Ол, сондай-а?, с?йы?ты?та?ы не газда?ы (?ал?ы?ан) броунды? б?лшектер (Броунды? ?оз?алыс) ?ш?н де орынды. Максвелл ?лест?р?лу?н 1920 жылы нем?с физиг? О.Штерн т?ж?рибе ж?з?нде раста?ан. [1]
Дерекк?здер
[??деу | ?айнарын ??деу]- ↑ ?аза? энциклопедиясы 6 том
| ||||||||||
