门头沟区文联民间艺术家协会举办创作交流培训会
Бас?а ма?ыналар ?ш?н Айдаhар (ма?ына) деген бетт? ?ара?ыз.| Жал?аная?тылар | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||||||
| ?ылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Синонимдер? | ||||||||||||||
|
Жал?аная?тылар (лат. Boidae) — жыландар т??ымдасы. Кейде б?ларды Айда?арлар деп атайды. Е? ?р? жыландар.
Биологиялы? сипаттамасы
[??деу | ?айнарын ??деу]??мды ш?лдерд?, далалы жерлерд? мекендейд?. Т?нде т?рш?л?к етед?. К?нд?з кем?руш?лерд?? ?н?не, не-месе??м?а ен?п жасырынып жатады. ?са? рептилилермен, сарш?на?тармен, ?осая?тармен ?оректенед?.
?зынды?ы 10 м дей?н, (е? ?р? анаконда 11 м 43 см бол?ан). Жамбас, сан с?йектер? мен арт?ы ая?тарыны? тырна? ж?рна?тары са?тал?ан. Т?стер? жо?ар?ы жа? т?с, ?анат т?р?зд?, та?дай, кей-б?реулер?нде жа? аралы? с?йектер?не орналас?ан. Барар жерде ж?не а?аштарды мекендейд?. С?т?орект?лермен ?оректенед?. Оларды орап, ?ысып т?ншы?тырып ?лт?ред?. Адам?а сирек шабуыл жасайды. Т?р? табатын жыландар, 3 тен 64 дей?н т??ым беред?. КСРО ?ызыл к?табында 7 т?р 4 т?рше бар, ТМД-ны? ?ызыл к?табына 1 т?р енг?з?лген.[2] ?с?ресе ашы? жерлерде т?рш?л?к етет?ндер?, т?нде активт? ?рекет етед?. ?алы? орманда т?рш?л?к етет?ндер? к?нд?з де ?орег?н аулай беред?. Жануарларды ?те баяу, са?ты?пен жасырынып кел?п, жа?ын жерден атылып барып ?стайды. ?ста?ан жануарыны? денес?не б?рнеше оралып, ?ысып, т?ншы?тырып ?лт?ред?.
Таралуы
[??деу | ?айнарын ??деу]Д?ние ж?з?н?? барлы? континенттер?н?? тропикалы? ж?не субтропикалы? таби?и айма?тарында, айда?арларды? 2 т??ымдас тарма?тарыны? 8 туысы, 43 т?р? тарал?ан. ТМД-да Орта Азияны? ?аза?станны? ж?не Кавказды? ж?не таулы айма?тарында айдахар жыландарды? 4 т?р? кездесед?.[3]
?аза?станда айда?арды? 2 т?р? бар.
- ??м айда?аршасы (лат. Eryx m?ll?ar?s) - ?аза?станны? о?т?ст?к-батыс ???р?ндег? ??р?а? далалы, ш?лейтт? жерлерде тарал?ан. Б?ларды жерг?л?кт? халы? ??м жылан деп атайды.
- Шы?ыс айда?аршасы (лат. Eryx tatar?cus) - Арал ма?ынан Зайсан ?азанш???ырына дей?нг? аралы?та?ы ??р?а? далалы, ш?лейтт?, ш?лд? ???рде кездесед?. Оларды? ?зынды?ы 80 – 90 см, т?с? ?о?ыр, бауыры ?ара ?о?ыр не ?ара да?ты болады. Жылына б?р рет 10-20 ?рпа? беред?. Кейб?р? ж?мырт?а салып, кейб?р? т?р? туып к?бейед?. Айда?ар – улы жылан емес. Ол ?са? кем?руш?лермен, ж?нд?ктермен ?оректенед?. Айда?ар кейде ?ажда?а? деп аталып, халы?ты? ?иял-?ажайып ертег?лер? мен а?ыздарында аузынан жалын ат?ан к?п басты, ?анатты, ?лкен ?жырт?ыш жылан? т?р?нде суреттелед?. [4]
Дерекк?здер
[??деу | ?айнарын ??деу]- ↑ McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).
- ↑ Орысша-?аза?ша т?с?нд?рме с?зд?к: Биология / Жалпы редакциясын бас?ар?ан э.?.д., профессор Е. Арын - Павлодар: ?ЭКО? ??Ф. 2007. - 1028 б. ISBN 2025-08-046-3
- ↑ ?Омырт?алылар зоологиясы? С. П. Наумов- Алматы ?Мектеп? баспасы
- ↑ ?аза? энциклопедиясы, 1-том
 | Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет. |
|
Б?л — зоология бойынша ма?аланы? бастамасы. Б?л ма?аланы толы?тырып, дамыту ар?ылы, Уикипедия?а к?мектесе аласыз. |